VHO – Đạo diễn, NSND Hoàng Quân Tạo, nguyên Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội, người có nhiều đóng góp lớn cho sân khấu kịch đã mất vào trưa nay, ngày 27.3.2025. Thông tin từ Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, NSND Trịnh Thuý Mùi. Lễ viếng đạo diễn, NSND Hoàng Quân Tạo vào 13h15 ngày 28.3.2025 tại Nhà tang lễ thành phố Hà Nội, 125 Phùng Hưng – Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Đạo diễn, NSND Hoàng Quân Tạo
Đạo diễn, NSND Hoàng Quân Tạo (tên khai sinh là Lương Bá Lưu) sinh năm 1932 tại Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội. Ông có nhiều đóng góp lớn cho sân khấu kịch, từng tham gia đội Cảm tử quân Trung đoàn Thủ đô. Tháng 6.1952, trong một lần đến cơ sở Cách mạng lấy tài liệu, ông bị thực dân Pháp bắt và đưa về giam giữ tại Nhà tù Hỏa Lò. Dù bị tra tấn dã man nhưng với tinh thần dũng cảm, bản lĩnh chính trị vững vàng, ông không khai nửa lời. Sau khi Hiệp định Genève năm 1954 được ký kết, Hoàng Quân Tạo được thả tự do.
Năm 1959, ông bắt đầu hoạt động sân khấu kịch chuyên nghiệp và là một trong 18 người tham gia thành lập Đội kịch nói Đoàn Văn công Hà Nội. Năm 1965, Đội kịch nói tách khỏi Đoàn văn công Hà Nội và hoạt động độc lập. Năm 1993, Đoàn Kịch nói Hà Nội được UBND TP Hà Nội quyết định chuyển thành Nhà hát Kịch Hà Nội.
Là một người chiến sĩ cách mạng, Hoàng Quân Tạo đã luôn mang tinh thần chiến đấu, hy sinh cao cả của những người chiến sĩ vào sân khấu kịch, nghề mà ông theo đuổi suốt cuộc đời. Ông và một số bạn tù của mình từng tranh thủ tổ chức buổi biểu diễn văn nghệ để phản đối địch, đồng thời động viên đồng đội cố gắng, lạc quan, vượt qua nỗi đau thể xác để tiếp tục sống và chiến đấu.
Ở vai trò diễn viên, đạo diễn hay lãnh đạo Nhà hát Kịch Hà Nội, ông đều cống hiến hết mình cho nghệ thuật, có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp phát triển Nhà hát Kịch Hà Nội.
Trong 20 năm làm diễn viên ở Đoàn Kịch nói Hà Nội (1959 – 1978), Hoàng Quân Tạo đã đóng gần 30 vai kịch, phim truyện điện ảnh. Sau giai đoạn đó, ông vẫn tích cực gắn bó với sân khấu. Đa phần các vai diễn của ông đều là nhân vật chính diện, hiền lành, tốt bụng, cương trực. Nam nghệ sĩ cũng thường đưa những vấn đề gai góc vào các tác phẩm, chú trọng phản ánh, cảnh báo, răn đe những thói xấu, đồng thời lan tỏa những thông điệp tích cực đến mọi người.
Tên tuổi của ông được đóng đinh trong lòng khán giả một thời qua vai diễn Lê Lợi trong Lam Sơn tụ nghĩa, Bí thư Cường trong vở Hà Nội đầu năm 1946, anh Thống trong vở Những người du kích, anh Tâm trong vở Cái máy chém, Bùi Đức Nhiệm trong vở Ngôi sao ban ngày…
Với vai trò đạo diễn, ông đã dựng 40 vở diễn, trong đó có nhiều vở để lại ấn tượng sâu sắc vì mạnh dạn đề cập đến những vấn đề thời sự nóng hổi của xã hội, như: Tôi và chúng ta, Khoảnh khắc vô tận, Quyền được hạnh phúc,Ăn mày dĩ vãng, Hà Nội đêm trở gió, Thung lũng tình yêu, Đời người giấc mộng, Em đẹp dần trong mắt anh…
Riêng vở Tôi và chúng ta do Hoàng Quân Tạo trực tiếp đặt hàng nhà thơ Lưu Quang Vũ viết kịch bản đã thành công vang dội với hơn 1.000 đêm diễn trên khắp mọi miền đất nước, trở thành hiện tượng hiếm có ở sân khấu nước ta từ thập niên 1980 đến nay. Vở Hà Nội đêm trở gió đã trở thành cảm hứng cho nhạc sĩ Trọng Đài viết nên ca khúc cùng tên cho đến nay vẫn làm thổn thức biết bao trái tim người yêu nhạc. Ngoài ra, NSND Hoàng Quân Tạo còn tham gia nhiều vai diễn trong các phim truyện điện ảnh và phim truyền hình như vai Đôn trong phim Cuộc chiến đấu vẫn tiếp diễn, thầy giáo người Kinh trong phim Rừng xà nu, Phó tổng giám đốc trong phim Chuyện tình biển xa, Thủ tướng Phạm Hùng trong phim Giải phóng Sài Gòn…
Trong sự nghiệp Cách mạng cũng như nghệ thuật, NSND Hoàng Quân Tạo từng nhận nhiều Huân chương, Huy chương… Năm 1977, ông được Hội đồng Chính phủ Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trao tặng Huy chương kháng chiến chống Pháp Hạng Nhì. Năm 1987, ông được trao Huân chương chống Mỹ Hạng Nhất do Hội đồng Nhà nước trao tặng.
Những vở diễn do Hoàng Quân Tạo dàn dựng đã được ghi nhận bởi giá trị lâu bền trong dàn kịch mục của Nhà hát Kịch Hà Nội
Chỉ tính riêng vai trò đạo diễn, Hoàng Quân Tạo đã vô cùng xuất sắc với hàng loạt các tác phẩm do ông dàn dựng đã được trao giải thưởng, huy chương cao quý như: Tôi và chúng ta, Giai điệu bị lãng quên, Nghĩ về mình, Những linh hồn sống, Hà Nội đêm trở gió, Ăn mày dĩ vãng, Luỹ hoa…
Năm 1992, ông được nhận giải thương Văn học Nghệ thuật 5 năm (1986 – 1990) do Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội trao tặng. Năm 1993, ông được phong tặng danh hiệu NSƯT. Năm 1996, ông được Trung đoàn Thủ đô trao tặng Kỷ niệm chương “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”, đồng thời được nhận Huân chương Lao động Hạng Ba do Chủ tịch nước trao tặng. Năm 1999, Hoàng Quân Tạo được Hội nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam trao tặng Huy chương “Vì Sự nghiệp Sân khấu Việt Nam”.
Bên cạnh đó, NSND Hoàng Quân Tạo còn nhận Huy chương “Vì sự nghiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam” do Liên hiệp Các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam trao tặng… Năm 2000, ông được Thành ủy, UBND, Ủy ban MTTQ TP Hà Nội trao tặng danh hiệu “Vì sự nghiệp xây dựng Thủ đô”. Năm 2003, ông được nhận Kỷ niệm chương “Chiến sĩ Cách mạng bị địch bắt tù đầy” do Chính phủ trao tặng.
Đồng nghiệp đánh giá rất cao NSND Hoàng Quân Tạo bởi sự nhạy bén với thời cuộc khi đề cập đến những vấn đề “nóng” của xã hội trong các tác phẩm nghệ thuật. Hơn thế, Hoàng Quân Tạo cũng rất bền bỉ với sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng kiến thức và đạo đức cho lớp nghệ sĩ trẻ, nhiều nghệ sĩ nổi tiếng của ngành sân khấu đã qua thầy Hoàng Quân Tạo giảng dạy, rèn nghề.
Năm 2023, Hoàng Quân Tạo vinh dự được Nhà nước trao tặng danh hiệu NSND. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp lớn lao của ông đối với nền nghệ thuật nước nhà. Nghệ sĩ gạo cội ấy luôn là tấm gương sáng cho những thế hệ nghệ sĩ trẻ noi theo và học tập.
NSND Hoàng Quân Tạo là một trong những nghệ sĩ đầu tiên đặt nền móng xây dựng Đội Kịch Hà Nội (nay là Nhà hát Kịch Hà Nội) để sân khấu Thủ đô có một lớp nghệ sĩ tên tuổi được khán giả cả nước yêu mến.
